Vinnuvernd
Aðbúnaður, hollustuhættir og öryggi á vinnustað
Almennt
Vinnuverndarreglur eiga rætur að rekja til iðnbyltingarinnar á 19. öld. Sérstakar réttarreglur um vinnuvernd hafa fylgt iðnvæðingunni síðan. Með stofnun Alþjóðavinnumálastofnunarinnar árið 1919 og alþjóðasamþykktum á sviði vinnuverndar urðu réttarreglur á sviði vinnuverndar umsvifameiri.
Í 23. gr. Mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna frá 10. desember 2008 er m.a. kveðið á um að hver maður eigi rétt á atvinnu að frjálsu vali, til sanngjarnra og hagstæðra vinnuskilyrða og vernd gegn atvinnuleysi.
Í 24. gr. Mannréttindayfirlýsingarinnar er m.a. kveðið á um að hverjum manni beri réttur til hvíldar og tómstunda og telst þar til hæfileg takmörkun vinnutíma og reglubundið orlof á launum.
Í 7. gr. Alþjóðasamnings Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi nr. 10/1979 er m.a. kveðið á um að ríki þau sem aðilar séu að samningnum viðurkenni rétt sérhvers manns til þess að njóta sanngjarnra og hagstæðra vinnuskilyrða sem tryggi sérstaklega:
(a) endurgjald sem veitir öllum vinnandi mönnum sem lágmark: (1) sanngjarnt kaup og jafn endurgjald fyrir jafnverðmæta vinnu án nokkurrar aðgreiningar, og séu konum sérstaklega tryggð vinnuskilyrði sem séu ekki lakari en þau sem karlmenn njóta, og jafnt kaup fyrir jafna vinnu. (2) sómasamlega lífsafkomu fyrir þá sjálfa og fjölskyldur þeirra til samræmis við ákvæði samnings þessa;
(b) öryggi við störf og heilsusamleg vinnuskilyrði;
(c) jafna möguleika allra til þess að hækka í stöðu á viðhlítandi hærra stig, enda sé ekki tekið tillit til annarra atriða en starfsaldurs og hæfni;
(d) hvíld, frítíma og sanngjarna takmörkun á vinnustundum og frídaga á launum með vissu millibili svo og endurgjald fyrir opinbera frídaga.
Í Félagsmálasáttmála Evrópu, sjá lög nr. 3/1976 en Ísland hefur ekki fullgilt endurskoðun sáttmálans frá 1996, er m.a. kveðið á um eftirfarandi:
,,Í því skyni að tryggja, að réttur til öryggis við störf og heilsusamlegra vinnuskilyrða sé raunverulega nýttur, skuldbinda samningsaðilar sig til: (1) að gefa út öryggis- og heilbrigðisreglugerðir; (2) að sjá um framkvæmd slíkra reglugerða með eftirliti; (3) að hafa, eftir því sem við á, samráð við samtök vinnuveitenda og verkafólks um ráðstafanir, sem ætlað er að bæta öryggi og heilbrigði á vinnustöðum.”
Af framangreindu leiðir að góður aðbúnaður, hollustuhættir og öryggi á vinnustað telst til mannréttinda.
(Heimild: Tímarit lögfræðinga, 1. hefti 73. árg. 2023, Björn Þór Rögnvaldsson, ,,Inngangur að vinnuverndarrétti”)
Að tryggja starfsfólki sínu öruggt og heilsusamlegt vinnuumhverfi er ein mikilvægasta skylda atvinnurekanda.
Veikindi og slys með varanlegum afleiðingum fyrir starfsmenn, sem rekja má til skaðlegra starfsaðstæðna, geta valdið fyrirtækjum margvíslegu tjóni. Ímynd fyrirtækisins bíður hnekki og verulegur kostnaður fellur til vegna fjarvista starfsmanna, aukinnar starfsmannaveltu og skaðabótakrafna.
Atvinnurekendum er skylt að tryggja góðan aðbúnað á vinnustað, heilsusamlegt og öruggt vinnuumhverfi óháð stærð. Af því leiðir að greina þarf áhættuþætti sem falist geta í vinnuumhverfinu og framkvæma skriflegt áhættumat og skriflega áætlun um heilsuvernd og forvarnir.
Við greiningu og gerð áhættumats, sem er hluti af áætlun um öryggi og heilbrigði á vinnustað, ber að horfa heildstætt á alla þætti starfseminnar og vinnuumhverfisins. Í því ferli er stuðst við fimm meginþætti vinnuverndar en þeir eru: efni og efnahættur, hreyfi- og stoðkerfi, sálfélagslegt vinnuumhverfi, tæki og vélbúnaður og umhverfisþættir.
Vinnuverndarlög
Í 1. mgr. 2. gr. laga um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum nr. 46/1980 (hér eftir vísað til sem vinnuv.laga) er kveðið á um að lögin gildi um alla starfsemi þar sem einn eða fleiri menn vinna, óháð því hvort um sé að ræða eigendur fyrirtækja eða starfsmenn.
Í 1. mgr. 4. gr. vinnuv.laga er kveðið á um að atvinnurekandi og/eða verkstjóri hans, í fyrirtækjum þar sem starfa 1-9 starfsmenn, skuli stuðla að góðum aðbúnaði, hollustuháttum og öryggi á vinnustað, í nánu samstarfi við starfsmenn fyrirtækisins og félagslegan trúnaðarmann þeirra.
Í 1. mgr. 5. gr. vinnuv.laga er kveðið á um að atvinnurekandi, í fyrirtækjum þar sem starfa 10 eða fleiri starfsmenn, skuli tilnefna af sinni hálfu öryggisvörð og starfsmenn skuli tilnefna öryggistrúnaðarmann úr sínum hópi. Þessir aðilar skuli í samvinnu fylgjast með því að aðbúnaður, hollustuhættir og öryggi á vinnustað sé til samræmis við lögin.
Í 1. mgr. 6. gr. vinnuv.laga er kveðið á um að í fyrirtækjum þar sem starfa 50 starfsmenn eða fleiri skuli stofna öryggisnefnd þar sem starfsmenn kjósi úr sínum hópi tvo fulltrúa og atvinnurekandi tilnefni tvo fulltrúa. Nefndin skal skipuleggja aðgerðir varðandi aðbúnað, hollustuhætti og öryggi innan fyrirtækisins, annast fræðslu starfsmanna um framangreind efni og hafa eftirlit á vinnustöðum með því, að ráðstafanir er varða aðbúnað, hollustuhætti og öryggi komi að tilætluðum notum.
Í 1. mgr. 42. gr. vinnuv.laga er kveðið á um að vinnustaður skuli þannig úr garði gerður að þar sé gætt fyllsta öryggis og góðs aðbúnaðar og hollustuhátta. Í 2. mgr. 42. gr. sömu laga er kveðið á um að viðurkenndum stöðlum, ákvæðum laga og reglugerða skuli fylgt svo og fyrirmælum Vinnueftirlits ríkisins, að því er varðar aðbúnað, hollustuhætti og öryggi.
Í 1. mgr. 65. gr. vinnuv.laga er kveðið á um að atvinnurekandi beri ábyrgð á gerð skriflegrar áætlunar um öryggi og heilbrigði á vinnustað. Skal áætlunin m.a. fela í sér mat á áhættu, sbr. 65. gr. a, og áætlun um heilsuvernd, sbr. 66. gr. Samráð skal haft við fulltrúa starfsmanna við gerð áætlunarinnar.
Í 1. mgr. 65. gr. a. vinnuv.laga er kveðið á um að atvinnurekandi beri ábyrgð á að gert sé sérstakt áhættumat þar sem metin skal áhætta í starfi með tilliti til öryggis og heilsu starfsmanna og áhættuþátta í vinnuumhverfi. Sérstaklega skal litið til starfa, við gerð áhættumatsins, þar sem fyrirsjáanlegt er að heilsu og öryggi þeirra starfsmanna sem sinna þeim sé meiri hætta búin en öðrum starfsmönnum. Í 2. mgr. 65. gr. a. sömu laga er kveðið á um að ef áhættumat á vinnustað gefi til kynna að heilsu og öryggi starfsmanna sé hætta búin skuli atvinnurekandi grípa til nauðsynlegra forvarna í þeim tilgangi að koma í veg fyrir hættuna eða, þar sem þess er ekki kostur, draga úr henni eins og frekast er unnt.
Í 1. mgr. 66. gr. vinnuv.laga er kveðið á um að atvinnurekandi beri ábyrgð á gerð áætlunar um heilsuvernd sem byggð sé á áhættumati, sbr. 65. gr. a., þar sem meðal annars komi fram áætlun um forvarnir, þar á meðal um aðgerðir sem grípa þurfi til í því skyni að draga úr atvinnutengdum sjúkdómum og slysum.
Ráðgjöf
Það er alltaf gott að leita sér ráðgjafar varðandi vinnuvernd hjá viðurkenndum þjónustuaðila..
Lögaðilum ber að vera með áætlun um öryggi og heilbrigði á vinnustað.
Við höldum fyrirlestur fyrir starfsfólkið um mikilvægi vinnuverndar.
Það er hjálplegt að ræða málin og skilgreina möguleg álitamál sem gætu komið upp.
FBG ráðgjöf ehf. er viðurkennt af Vinnueftirlitinu sem þjónustuaðili í vinnuvernd.
Áætlun um öryggi og heilbrigði á vinnustað
Áætlun um öryggi og heilbrigði á vinnustað inniheldur nokkra mikilvæga kafla. Fjallað er almennt um þær kröfur sem gerðar eru til atvinnurekenda, hlutverk þeirra og ábyrgð og markmið vinnuverndarstarfsins. Í áætluninni skal koma fram hverjir eru öryggisverðir, öryggistrúnaðarmenn eða öryggisnefnd fyrirtækisins en miðað er við fjölda starfsmanna. Þá er fjallað um helstu verkefni framangreindra aðila. Í áætluninni er einnig fjallað um stjórn áhættuþátta og skyldur starfsfólks. Þá er sett fram neyðaráætlun sem inniheldur m.a. eldvarnarstefnu. Einn mikilvægasti þáttur áætlunarinnar er svo áhættumatið og niðurstöður þess ásamt áætlun um heilsuvernd og forvarnir og tímasettri áætlun um forvarnir/úrbætur. Þá inniheldur áætlunin einnig stefnu fyrirtækisins varðandi einelti, kynferðislega áreitni, kynbundna áreitni og ofbeldi á vinnustaðnum og viðbragðsáætlun vegna þess.
Hafðu samband við mig. Við setjumst niður og förum yfir stöðuna. Í framhaldinu verður svo útbúin áætlun um öryggi og heilbrigði á vinnustað þannig að þitt fyrirtæki uppfylli kröfur vinnuverndarlaganna.
skrifstofutímar
Alla virka daga frá – 09:00 til 17:00.
Bóka þarf tíma með tölvupósti.
FBG ráðgjöf ehf.
kt.: 450917-0440
Vsk.: 129215
Hafa samband
Heimilisfang: Súðarvogur 2E.
Sími: 779-0900
Netfang: fbg@fbg.is